Z życia wzięte 3: Relacje między zarządcami/zarządami/dróg, a strażą pożarną

Wypadek drogowy, kolizja na drodze czy zdarzenie drogowe w ujęciu potocznym mają jeden wspólny mianownik .Jest to zdarzenie nadzwyczajne nie zawiązane z tym co zwykle ma miejsce na drogach, skutkujące szkodami osobowymi , majątkowymi - w mieniu uczestników zdarzenia (uszkodzone pojazdy)a także na co nie zwraca się uwagi mienia publicznego jakim jest infrastruktura drogowa ( np. bariery energochłonne ,punkty świetlne ,znali drogowe itp.)
Każdy, będący świadkiem takiego zdarzenia winien postępować według swoistego kanonu określanego na kursach na prawo jazdy czy z zakresu zachowania w związku z wypadkami drogowego tj zabezpieczenie własnym działaniem miejsca zdarzenia (oznakowanie miejsca zdarzenia ,udzielenie pierwszej pomocy itp.) i wezwanie służb ratowniczych.
Właśnie służb ratowniczych. W potocznej opinii to pogotowie ratunkowe ,straż pożarna czy policja. Wezwanie obecnie najczęściej odbywa się poprzez wykonanie jednego telefonu. A czy służby drogowe(-precyzyjniej służby zarządów dróg ),są służbami alarmowymi?( nie ma takiego numeru alarmowego)

Opiszmy stan faktyczny - zdarzenie miało miejsce na drodze. W wyniku kolizji z pojazdów uczestniczących w zdarzeniu wylało się paliwo i inne płyny eksploatacyjne, stanowiące zagrożenie dla uczestników ruchu drogowego. Pomijając szkody osobowe, gdzie oczywistymi działaniami są czynności ratowników medycznych z pogotowia ratunkowego, mamy do czynienia z działaniami związanymi ze szkodami materialnymi i jak wspomniano wyżej, z miejscowym zagrożeniem ekologicznym (rozlane płyny) i nie tylko. Tego typu płyny mają charakter kumulujący możliwość i to znaczną zaistnienia poślizgów. Jak powinny
w świetle obowiązującego prawa zareagować pozostałe służby alarmowe (tj. Policja i Straż Pożarna)?
Skoncentrujmy się na Straży Pożarnej.
Celem rozważenia tej kwestii koniecznym jest przywołanie i porównanie aktów prawnych dotyczących zdarzeń związanych z działaniami Straży Pożarnych i zarządców/zarządów /dróg.
1.ustawa z dnia 24 sierpnia 1991r. o Państwowej Straży Pożarnej ( t. j. Dz. U. z 2021 poz1940)w art. 1 ust1 stanowi:” Powołuje się Państwową Straż Pożarną jako zawodową, umundurowaną i wyposażoną w specjalistyczny sprzęt formację, przeznaczoną do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami.”
Nadto w art. 1 ust2 pkt. 2:
„ Do podstawowych zadań Państwowej Straży Pożarnej należy:….
2) organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie pożarów, klęsk żywiołowych lub likwidacji miejscowych zagrożeń”. Co to są w świetle ustawowym „inne miejscowe zagrożenia?
Termin „inne miejscowe zagrożenia” określony jest w definicji ustawowej zawartej w art. 2 pkt 3 w kolejnego aktu prawnego rangi ustawowej dotyczącym tej problematyki jakim jest:
2. ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 o ochronie przeciwpożarowej (t. j. Dz. U. z 2021r. poz. 869)
„2.Ilekroć w ustawie jest mowa o……
3)innym miejscowym zagrożeniu - rozumie się przez to zdarzenie wynikające z rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych praw przyrody, niebędące pożarem ani klęską żywiołową, stanowiące zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia lub środowiska, któremu zapobieżenie lub którego usunięcie skutków nie wymaga zastosowania nadzwyczajnych środków” (przypis autora niniejszego tekstu-chodzi o brak konieczności wdrażania instrumentów prawnych związanych z klęskami żywiołowymi- np. powodzi)
Według pkt. 2 cytowanego wyżej artykułu, przez działania ratownicze –„ rozumie się przez to każdą czynność podjętą w celu ochrony życia, zdrowia, mienia lub środowiska, a także likwidację przyczyn powstania pożaru, wystąpienia klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia;”

Zwróćmy uwagę na zapis art. 15, wymieniający enumeratywnie jednostki ochrony przeciwpożarowej.
Art.16a ust1 stanowi że „ Jednostki ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art.15 pkt 1a - 5 i 8, tworzy się jako jednostki umundurowane i wyposażone w specjalistyczny sprzęt, przeznaczone do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi lub innymi miejscowymi zagrożeniami.” (właśnie -innymi miejscowymi zagrożeniami-uwaga autora) .Wśród tych jednostek brak jest zarządów dróg.

3.Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 września 2021,w sprawie szczegółowej organizacji krajowego systemu ratowniczo gaśniczego (Dz. U. z 2021 poz. 1737) wydane na podstawie delegacji ustawowej art. 14 ust 2 ustawy o ochronie przeciwpożarowej . To akt wykonawczy związany z wyżej wymienionymi ustawami, który reguluje organizacje krajowego systemu ratowniczo –gaśniczego (KSRG), w tym jego organizację w zakresie walki z pożarami i innymi klęskami żywiołowymi, oraz ratownictwa technicznego, chemicznego, ekologicznego i medycznego.
„§ 16 1. KSRG (uwaga-krajowy system ratowniczo-gaśniczy)w zakresie ratownictwa chemicznego i ekologicznego obejmuje planowanie, organizowanie i realizację działań ratowniczych niezbędnych do zmniejszenia lub likwidacji bezpośrednich zagrożeń stwarzanych przez substancje niebezpieczne dla ludzi, zwierząt, środowiska lub mienia,” tym:….
…„9) związywanie lub neutralizacja substancji niebezpiecznych;
10) zabezpieczenie terenu objętego wyciekiem substancji niebezpiecznej”
W dalszej części cytowanego rozporządzenia paragraf 21 stanowi:
„1. Kierowanie działaniem ratowniczym rozpoczyna się z chwilą przybycia na miejsce zdarzenia pierwszych sił i środków podmiotów KSRG oraz stwierdzenia, w wyniku przeprowadzonego na miejscu zdarzenia rozpoznania sytuacji, zasadności podjęcia działań ratowniczych.
2. Kierowanie działaniem ratowniczym ustaje z chwilą wykonania działań ratowniczych, w tym:
1) udzielenia medycznych działań ratowniczych osobom poszkodowanym na miejscu zdarzenia oraz przekazania ich jednostkom systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego albo osobie wykonującej zawód medyczny w podmiocie leczniczym;
2) przekazania terenu, obiektu lub mienia objętego działaniem ratowniczym właścicielowi, zarządcy, użytkownikowi lub przedstawicielowi organu administracji rządowej lub samorządu terytorialnego albo Policji lub straży gminnej (miejskiej), a w przypadku braku możliwości ich ustalenia lub nieobecności na miejscu zdarzenia - zgłoszenia tego faktu do właściwego terytorialnie stanowiska kierowania”
Z kolei zwróćmy uwagę na ustawę z dnia 21 marca 1985 o drogach publicznych ( t.j. Dz. U z 2021poz. 1376 z p. zm.)
Art.19 ust.1 stanowi że:
„1. Organ administracji rządowej lub jednostki samorządu terytorialnego, do którego właściwości należą sprawy z zakresu planowania, budowy, przebudowy, remontu, utrzymania i ochrony dróg, jest zarządcą drogi.”
Działania zarządu drogi wedle tego wykazu kompetencji są działaniami technicznymi związanymi z zarządzaniem drogami publicznymi, wraz z ich częściami składowymi, zlokalizowanymi w pasach drogowych , przeznaczonymi do poruszania się pojazdów i pieszych według zasad określonych w ustawie prawo o ruchu drogowym.
Zadania zarządu drogi określa zakres obowiązków tej jednostki zapisany w art. 20 cytowanej ustawy.
Dla omawianego tematu istotne są następujące zapisy:
„Do zarządcy drogi należy w szczególności…
4) utrzymanie nawierzchni drogi, chodników, drogowych obiektów inżynierskich, urządzeń zabezpieczających ruch i innych urządzeń związanych z drogą, ….
…7) koordynacja robót w pasie drogowym…
…11) wykonywanie robót interwencyjnych, robót utrzymaniowych i zabezpieczających….
…14) wprowadzanie ograniczeń lub zamykanie dróg i drogowych obiektów inżynierskich dla ruchu oraz wyznaczanie objazdów drogami różnej kategorii, gdy występuje bezpośrednie zagrożenie bezpieczeństwa osób lub mienia…”
Odnosząc się do przytoczonych zapisów należy zwrócić uwagę że są to czynności związane ze zwykłym gospodarowaniem, nie związane żadnymi nadzwyczajnymi zdarzeniami.
W przypadku punktu 4 chodzi o bieżące utrzymanie dróg pod względem stworzenia warunków do bezpiecznego przejazdu/przejścia – słowem, bezpiecznego korzystania z dróg przez ich użytkowników.
Pkt 7 to norma kompetencyjna związana z koordynacją prac w pasie drogowym różnych podmiotów, których bieżąca działalność wiąże się z korzystaniem z pasa drogowego (np. lokalizowanie w pasie drogowym urządzeń liniowych rożnych gestorów i współpraca z nimi także w związku z remontami dróg).
W przypadku pkt11 to wykonywanie rożnego rodzaju bieżących napraw, remontów infrastruktury drogowej. Jeśli chodzi o roboty interwencyjne to czynności naprawcze związane np. z wymianą żarówek w punktach świetlnych czy w sygnalizacji świetlnej na skrzyżowaniach.
Pkt 14 także wiąże się z remontami w tym dróg, związanej z nimi infrastrukturą, kiedy w trakcie remontów, najczęściej „pod ruchem” istnieje konieczność ograniczenia ruchu i związane z tym zagrożenia bezpieczeństwa. Przy okazji nie stosuje się tego zapisu ,w praktyce a taka możliwość istnieje w związku z niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi –np. oblodzenie, śnieżyce czy wręcz klęski żywiołowej np. z powodzią

Wnioski
Służby drogowe nie są służbami alarmowymi co wynika wprost z dotyczących tych służb zapisami ustawy o drogach publicznych i związanymi z nią przepisami wykonawczymi. W praktyce „inne miejscowe zagrożenia”, w tej liczbie zdarzenia czy wypadki drogowe, mają znaczniejszy udział w zakresie działań straży pożarnej niż to dawniej miało miejsce.
Przedstawione porównanie powyżej przytoczonych norm prawnych wskazuje na podstawowe różnice z celami regulacji i różnice w organizacji pracy tych służb.

Podmiotowe - służby drogowe nie są służbami alarmowymi a drogowymi służbami technicznymi, zajmującymi się stworzeniem warunków do przejazdów po drogach a jedyne ekstremum to związane jest z zabezpieczeniem przejezdności dróg w okresie zimowym, gdzie z naturalnych powodów występują wywołane przyczynami atmosferycznymi trudne warunki drogowe. Tak więc „służby drogowe” to służby wcale nie alarmowe a techniczne a organizacja ich pracy wiąże się z bieżącą eksploatacją dróg..
Odmiennie jest w przypadku straży pożarnej Lektura przytoczonych zapisów jednoznacznie wskazuje na to że służby działające w oparciu o te regulacje są zhierarchizowane, umundurowane ,przygotowane na reagowania na nagłe nieprzewidziane zdarzenia.

Przedmiotowe -Zakres obowiązków i działań obydwu wymienionych „służb” jest zupełnie odmienny. W przypadku dróg są to prace inwestycyjne, remontowe i utrzymaniowe, nie mające nic wspólnego poza wyjątkami z sytuacjami z działaniami alarmowymi. Z kolei działania straży pożarnej są działaniami alertowymi związanymi z różnego rodzaju zagrożeniami. Do tego te służby są przygotowane i pod tym kątem-celem niwelowania zagrożenia – działają.
Oczywiście działania służb alarmowych nie zwalniają pracowników, (a nie funkcjonariuszy - uwaga autora) służb drogowych od bieżącego wykonywania nałożonych na nie obowiązków związanych z bieżącym utrzymaniem dróg - zapewnienie bezpieczeństwa ruchu. W sytuacjach nadzwyczajnych związanych
z zapewnieniem bezpieczeństwa ruchu w sytuacji właśnie alarmowej właściwe są działania straży pożarnej, związanej z odwróceniem zagrożeń dla bezpieczeństwa ruchu. W takich sytuacjach przykładowa utylizacja substancji ropopochodnych nie jest sprzątaniem, a zabezpieczeniem miejsca grożącego realnie na skutek wypadku drogowego i bezpieczeństwu na drodze - właśnie „inne miejscowe zdarzenia”.
W tych okolicznościach zdziwienie budzą jednostkowe przypadki odmowy - w związku z działaniami ratowniczymi - utylizacji powstałych w związku z wypadkiem plam przez Straż Pożarną i „zabezpieczenie” miejsca wypadku znakami czy skierowania do pilnowania a nie zabezpieczenia owej przysłowiowej plamy innej służby alarmowej jaką jest policja. Służby drogowe i tak w ramach swoich działań wykonają te prace. Chodzi o bieżące, nagłe, nieprzewidziane, w związku z konkretnym zdarzeniem na drodze-wypadek drogowy, kolizja- zapobieżenie stanowi zagrożenia bezpieczeństwa na drodze.
Uwagi dodatkowe natury ogólnej- Przedstawiona sytuacja ma znamiona sporu kompetencyjnego, który winien być załatwiony w gabinetach ministerialnych a nie na przysłowiowej drodze . Jest to przykład –negatywny - resortowego konstruowania prawa ,kiedy nie jest najważniejszy cel działań a ambicje tych czy innych podmiotów. Wtedy też nie jest najważniejszy tekst przepisów, a „odpowiednie” ich tłumaczenie. Weryfikacje tych „tłumaczeni - wyjaśnień” może przynieść życie .W tym miejscu uwaga, lepszy spór kompetencyjny a nie weryfikacji prawidłowości działań na Sali sądowej w związku ze zdarzeniem drogowym i odpowiedzialnością za nie.
Lobbowanie u podmiotów trzecich na rzecz jednej czy drugiej strony nie jest w tym przypadku rozwiązaniem

Stan prawny 19 maja 2022r

Ryszard Kulik