Z życia wzięte 2: Pas drogowy - Definicja ustawowa

Część I: Pas drogowy - definicja ustawowa
Przyczynek do wyjaśnienia problemów prawnych czy wyjaśnienia ich powstawania w związku z definicjami przyłącza kanalizacyjnego, wodociągowego i sieci oraz kwestią własności urządzeń obcych w pasie drogowym dróg publicznych.

Wstęp
Ustawodawca tworząc system prawa dąży/powinien dążyć/do uczynienia tego systemu m.in. jasnym czy nieskomplikowanym, a więc zrozumiałym dla adresatów normy prawnej. Mając na uwadze ten cel w aktach prawnych, zwłaszcza tych kompleksowych zawarty jest - najczęściej w początkowej jego części - przepis (z reguły bardzo rozbudowany), stanowiący definicje kluczowych wyrażeń ustawowych zawartych w danej ustawie. Oczywiście jest to swoiste minimum, zapisane w celu zrozumienia przepisów zawartych w tych aktach. Bywa że w procesie stosowania prawa należy się posiłkować definicjami ogólnymi, a dalej definicjami z innych aktów prawnych, najczęściej także kompleksowych, precyzyjniej wyjaśniających dany problem. Ważne jest by wszystkie te definicje były wewnętrznie spójne, nie powodujące kłopotów w interpretacji, tj. zdaniem autora, bez dodatkowych podtekstów, powodujących to, że system prawa nie jest konstrukcją spójną.
W niniejszym tekście przedstawiono przykład związany ze stosowaniem w praktyce ustawy o drogach publicznych, a konkretnie jej art. 4 pkt.1 (t. j. Dz. U 2021 poz.1376), stanowiącym definicję pasa drogowego o treści:
„Pas drogowy - wydzielony liniami granicznymi grunt wraz z przestrzenią nad i pod jego powierzchnią, w którym są zlokalizowane droga oraz obiekty budowlane i urządzenia techniczne związane z prowadzeniem, zabezpieczeniem i obsługą ruchu, a także urządzenia związane z potrzebami zarządzania drogą” z ustawą o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i odprowadzeniu ścieków (dalej zwaną ustawą o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę), t. j. Dz. U. z 2020r. a konkretnie art. 2 ust 5-7 o treści:
„5) przyłącze kanalizacyjne - odcinek przewodu łączącego wewnętrzną instalację kanalizacyjną w nieruchomości odbiorcy usług z siecią kanalizacyjną, za pierwszą studzienką, licząc od strony budynku, a w przypadku jej braku do granicy nieruchomości gruntowej;
6) przyłącze wodociągowe - odcinek przewodu łączącego sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług wraz z zaworem za wodomierzem głównym;
7) sieć - przewody wodociągowe lub kanalizacyjne wraz z uzbrojeniem i urządzeniami, którymi dostarczana jest woda lub którymi odprowadzane są ścieki, będące w posiadaniu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego”.

Wymienione ustawy regulują problematykę związaną z zarządzaniem szeroko pojętą infrastrukturą, zwłaszcza na terenach zurbanizowanych, mających uczynić funkcjonowanie ludzi na danym terenie przynajmniej znośnym jeśli nie komfortowym. Nader często bywa że urządzenia sanitarne zlokalizowane są właśnie w pasie drogowym wymienionym art. 4 pkt1 ustawy drogowej.

Część I

Poniżej przedstawiam wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 5 marca 2020 w sprawie II Sa/Sz 970/18 (lex2956950).W niniejszym wyroku brak jest, przynajmniej w warstwie słownej, jakiegokolwiek związku z drogami publicznymi. Jest natomiast droga wewnętrzna. Niemniej jednak są kwestie, które wymagają komentarza odnoszącego się do dróg publicznych, gdyż są to kwestie tożsame. Przedmiotem naszego zainteresowania będą li tylko definicje ustawowe i ich interpretacja przez Sąd, a nie wynikające z tego ustalenia stosowanie, także na gruncie tego orzeczenia, przepisów prawa budowlanego.

Teza

„Jeżeli na nieruchomości znajduje się studzienka kanalizacyjna, to przyłączem jest odcinek przewodu pomiędzy wewnętrzną instalacją a tą studzienką, natomiast dalsza część przewodu do rury głównej stanowi już element sieci. Jeżeli na nieruchomości brak jest studzienki, to przyłączem jest odcinek przewodu pomiędzy wewnętrzną instalacją a granicą nieruchomości, dalsza część tego przewodu prowadząca do sieci, stanowi element tejże sieci. Inaczej mówiąc ten element instalacji, który znajduje się poza studzienką usytuowaną na działce użytkownika sieci bądź poza granicami tej działki, w przypadku gdy na działce nie ma studzienki, zawsze stanowi sieć, a nie przyłącze. Roboty budowlane polegające na wybudowaniu instalacji poza granicami działki, która jest do niej przyłączana zawsze stanowi budowę sieci, a to skutkuje koniecznością dokonania stosownego zgłoszenia, na podstawie art. 30 ust. 1 pkt. 1a p. b.”

Stan faktyczny i związane z nim ustalenia Sądu
Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego, postanowieniem (Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego podtrzymał to postanowienie), w ramach postępowania administracyjnego legalizującego samowolę budowlaną, zobowiązał strony postępowania do przedłożenia organowi dokumentów mających na celu doprowadzenie wybudowanego bez wymaganego zgłoszenia odcinka kanalizacji sanitarnej. Okazało się, że ułożenie kanalizacji sanitarnej nastąpiło na dosyć znacznym odcinku ok. 67.5m, na różnych działkach stanowiących współwłasność stron postępowania. Z uzasadnienia wynika, że kanalizacja przebiegała od istniejącej studzienki na działce X, poprzez działkę Y, na której została wybudowana nowa studzienka kanalizacyjna i dalej do studzienki Z, a tam następowało rozgałęzienie do studzienek A i B, zlokalizowanych na nowo powstałej drodze wewnętrznej.
Ocenę prawną powyższego stanu faktycznego zakwestionowały strony postępowania, składając skargę do WSA. Rozstrzygnięciu WINBU oraz organowi pierwszej instancji zarzucono:
-naruszenie art. 2 ust 5 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę, poprzez „niewłaściwe jego niezastosowanie”(!?)
- naruszenie art. 2 ust 7ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę, polegające na przyjęciu, że w przedmiotowej sprawie wybudowane przez stronę przyłącze kanalizacyjne, na odcinku od studzienki na działce (…) do studzienki na działce nr(…), ma charakter sieci kanalizacyjnej, w konsekwencji:
- art. 49 ust 2 ustawy prawo budowlane, poprzez jego błędną wykładnię (uwaga piszącego: chodzi o legalizację samowoli budowlanej).
Ponadto, zgłoszone zostały standardowe zarzuty proceduralne wynikające z kodeksu postępowania administracyjnego, związane ze - zdaniem stron postępowania - niewłaściwym przeprowadzeniem postępowania na etapie wyjaśniania sprawy, m. in. lakoniczność uzasadnienia, wskazanie faktów, które nie zostały udowodnione, brak wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia materiału dowodowego, zaprzestanie przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w niezbędnym zakresie, co zdaniem stron skutkowało „dokonaniem błędnej oceny prawnej w sprawie”.
Rozpatrując problem: Sąd negatywnie ustosunkował się do twierdzeń skarżących, uznając prawidłowość postępowania organów I i II instancji i zasadność wyciągniętych na podstawie zebranego materiału wniosków i dokonanej wykładni przepisów ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę. Sąd przyznał że w ustawie prawo budowlane brak jest definicji ustawowych przyłączy i sieci. Stąd istnieje konieczność posiłkowania się definicjami zaczerpniętymi z ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę. Dla potrzeb niniejszego opracowania najistotniejsza jest przytoczona przez redakcję zbioru orzeczeń teza, którą ze względów redakcyjnych poniżej uzupełniono i podzielono na punkty:

„1.Z przytoczonych definicji wynika, jeżeli na nieruchomości znajduje się studzienka kanalizacyjna, to przyłączem jest odcinek przewodu pomiędzy wewnętrzną instalacją a tą studzienką, natomiast dalsza część przewodu do rury głównej stanowi już element sieci.

2.Jeżeli na nieruchomości brak jest studzienki, to przyłączem jest odcinek przewodu pomiędzy wewnętrzną instalacją a granicą nieruchomości, dalsza część tego przewodu prowadząca do sieci, stanowi element tejże sieci.

3. Inaczej mówiąc: ten element instalacji, który znajduje się poza studzienką usytuowaną na działce użytkownika sieci bądź poza granicami tej działki, w przypadku gdy na działce nie ma studzienki, zawsze stanowi sieć, a nie przyłącze.

4.Roboty budowlane polegające na wybudowaniu instalacji poza granicami działki, która jest do niej przyłączana zawsze stanowi budowę sieci, a to skutkuje koniecznością dokonania stosownego zgłoszenia, na podstawie art. 30 ust. 1 pkt 1a p.b.”

Powyższa teza wymaga uzupełnienia, zdaniem redakcji zbioru orzeczeń legalis o kolejny punkt, z czym autor się zgadza:

„5.Zawarta w rt.. 2 pkt 7 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków definicja sieci nie posługuje się pojęciem własności sieci a pojęciem posiadania, zatem okoliczność, iż właścicielem sieci jest osoba prywatna nie przesądza o uznaniu, że przewody wodociągowe lub kanalizacyjne, którymi doprowadzana jest woda lub którymi odprowadzane są ścieki - nie jest siecią w znaczeniu nadanym tym urządzeniom treścią cytowanego przepisu. Przesądzające znaczenie ma okoliczność, iż za pomocą sieci przedsiębiorstwo wodociągowo – kanalizacyjne będzie świadczyło na rzecz skarżących usługi w zakresie dostarczania wody i odprowadzania ścieków.”
Wnioski odnoszące się do przedmiotowego wyroku

1.W wyroku tym najbardziej precyzyjnie określono/zinterpretowano/, spośród dostępnych w orzecznictwie, definicje przyłączy kanalizacyjnego i wodociągowego (odpowiednio art. 2 pkt. 5 i 6 ) z siecią (art. 2 pkt. 7) i miejsca w którym się stykają, co jest przedmiotem sporu nie tylko służb technicznych jak i prawników, poczynając od praktyków w terenie, na Sądzie Najwyższym kończąc.

2.Problem do rozwiązania jest istotny. Rodzi w praktyce poważne skutki prawne, gdyż odnosi się do:
- granic obowiązków właścicieli przyłączanych nieruchomości,
- granic obowiązków przedsiębiorców wodno-kanalizacyjnych, dysponujących urządzeniami liniowymi,
- relacji podmiotów trzecich, będących właścicielami nieruchomości, na których zlokalizowane są te urządzenia, ich praw i obowiązków wynikających z innych aktów prawnych (np. właściciele dróg publicznych, prawa i obowiązki wynikające z ustawy o drogach publicznych)
3. Przedmiotowy spór nie jest zakończony, co ilustrują orzeczenia przywołane w kolejnych częściach.

Część II: Pas drogowy - definicja ustawowa
Przyczynek do wyjaśnienia problemów prawnych czy wyjaśnienia ich powstawania w związku z definicjami przyłącza kanalizacyjnego, wodociągowego i sieci oraz kwestią własności urządzeń obcych w pasie drogowym dróg publicznych.
W tej części prezentuję: wyrok WSA w Warszawie z 29 stycznia 2020r syg. akt SA/Wa 1822/19, wyrok Sądu Okręgowego - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 22 listopada 2018 r.XVII AmA 55/16, wraz z moimi uwagami.
1) Wyrok ..Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 29 stycznia 2020r.syg akt VI SA/Wa 1822/19 (legalis nr 2357246)

Teza

1. Stosownie do ustawy o drogach publicznych zajęcie pasa drogowego celem umieszczenia urządzeń infrastruktury technicznej niezwiązanych z potrzebami zarządzania drogami lub potrzebami ruchu drogowego wymaga uzyskania zezwolenia od zarządcy drogi (art. 40 ust. 1 oraz art. 40 ust. 2 pkt. 2). Natomiast infrastrukturę techniczną niezwiązaną z drogą stanowią w szczególności przewody kanalizacyjne niesłużące do odwodnienia drogi, gazowe, ciepłownicze i wodociągowe, o czym stanowi § 140 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (tj. Dz.U. z 2016 r. poz. 124).

2. Pojęcie "przyłącza kanalizacyjnego" zdefiniowane zostało w art. 2 pkt 5 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Przyłącze kanalizacyjne to odcinek przewodu łączącego wewnętrzną instalację kanalizacyjną w nieruchomości odbiorcy usług z siecią kanalizacyjną, za pierwszą studzienką, licząc od strony budynku. Jeżeli przyłącze łączy wewnętrzną instalację w nieruchomości z siecią, to nie może się kończyć na granicy nieruchomości, lecz musi wykraczać poza nią. Dopiero w przypadku braku studzienki, ustawodawca przyjmuje, że przyłącze kanalizacyjne kończy się na granicy nieruchomości gruntowej.

Stan faktyczny i związane z nim ustalenia Sądu

1.Zarząd drogi,(organ I instancji) udzielił spółce zezwolenia za zajęcie pasa drogowego w celu umieszczenia odcinka sieci kanalizacji sanitarnej wyznaczając stosowną opłatę.
2.Spółka złożyła odwołanie od decyzji organu wnosząc o korektę stawki.
3.Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.
4.Na decyzję SKO spółka wniosła skargę Do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, zarzucając decyzjom nieprawidłowości powstałe poprzez błędną wykładnię przepisów prowadzącą do wniosku, że odcinek przewodu kanalizacyjnego znajdujący się poza granicą nieruchomości odbiorcy usług, stanowi przyłącze kanalizacyjne a nie przewód kanalizacyjny, co skutkowało ustaleniem opłaty za urządzenie kanalizacyjne objęte wnioskiem, przy przyjęciu stawki jak za przyłącze kanalizacyjne, a nie jak za przewód kanalizacyjny”.
5.WSA. uznał że „kwestią sporną w rozpoznawanej sprawie jest zakwalifikowanie urządzenia kanalizacyjnego do posesji na działce (…) przechodzącego przez pas drogowy drogi gminnej (…)pod jezdnią i pod chodnikiem jako przewodu kanalizacyjnego albo przyłącza kanalizacji sanitarnej, a tym samym prawidłowego ustalenia wysokości opłaty, jaką powinna ponieść spółka za umieszczenie urządzenia kanalizacyjnego pasie drogowym”. To spostrzeżenie pozwoliło na przyjęcie tez przedstawionych na wstępie.
Wymieniony sąd uznał, że sporne urządzenie kanalizacyjne stanowi przyłącze kanalizacji sanitarnej oraz zajmuje pas drogowy ulicy gminnej stąd prawidłowe ustalenie przez organ wysokości opłaty”.

Wnioski odnoszące się do wyroku

1.Za umieszczenia urządzeń infrastruktury technicznej niezwiązanych z potrzebami zarządzania drogami należy się opłata - podstawa prawna art. 40 ust 1 oraz art. 40 ust 2 pkt. 2.
2.Infrastrukturę niezwiązaną z drogami stanowią w szczególności obiekty określone w paragrafie 140 ust. 1 pkt.2 rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (t.j. z 2016 poz. 124) tj.:
„1) urządzenia telekomunikacyjne, oprócz telekomunikacyjnych urządzeń końcowych, oraz w szczególności linie, kanalizacje kablowe, słupy, wieże, maszty, kable, przewody oraz osprzęt, wykorzystywane do zapewnienia telekomunikacji;
2) urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu lub energii elektrycznej, w tym elementy sieci elektroenergetycznej, gazowej, ciepłowniczej, wodociągowej, kanalizacji sanitarnej oraz elementy sieci kanalizacji deszczowej lub ogólnospławnej niesłużące odwodnieniu drogi;
3) urządzenia wodnych melioracji;
4) urządzenia podziemne specjalnego przeznaczenia;
5) ciągi transportowe.”

3. Sąd ten przywołał uchwałę Sądu Najwyższego (w składzie siedmiu sędziów), mającą być kluczową dla rozstrzygnięcia tej kwestii, której teza znajduje się poniżej w tym opracowaniu.
4.Zatem, w świetle przytoczonych orzeczeń za każde zajęcie pasa drogowego przez urządzenia określone w rozporządzeniu należy się opłata za zajęcie pasa drogowego, wynikająca z ustawy o drogach publicznych.

Problem ten był też przedmiotem zainteresowania Sądu Ochrony Konsumentów i Konkurencji.
2) Wyrok Sądu Okręgowego - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
z dnia 22 listopada 2018 r.XVII AmA 55/16

Teza

1. Przyłącze na odcinku od granicy nieruchomości do połączenia z dotychczasową siecią wchodzi w skład sieci, ponieważ służy do doprowadzania wody, jest przewodem i jest wykorzystywane w tym celu przez przedsiębiorstwo sieciowe. Jeśli zatem po zespoleniu przyłącza z siecią przedsiębiorstwo wodociągowe posiada „odcinek przewodu” do granicy nieruchomości, który stanowi już element sieci, to niewątpliwie ciąży na nim obowiązek określony w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Nie budzi więc wątpliwości, że utrzymanie, eksploatacja i remonty, w tym także usuwanie awarii tego elementu sieci obciąża przedsiębiorstwo wodociągowe, i to ono powinno ponosić koszty z tym związane. Zatem fakt, że wybudowanie na własny koszt tego odcinka przyłącza obciąża w świetle uchwały odbiorcę, nie oznacza, że odbiorca także jest zobowiązany do utrzymywania w sprawności tego odcinka, który wszakże po przyłączeniu stał się elementem sieci. W rezultacie, nałożenie na odbiorcę obowiązku sfinansowania kosztów utrzymania eksplantacji i remontów przyłączy, w tym także usunięcia awarii jest sprzeczne z treścią art. 5 ust. 1 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę. Takie działanie stanowi nadużycie pozycji dominującej.

2. Jednakże nałożenie na przedsiębiorcę kary nie jest uzasadnione w sytuacji, gdy kwestia wykładni przepisu definiującego pojęcie przyłącza wodociągowego i związanych z tym konsekwencji dotyczących skutków podłączenia przyłącza do sieci, w tym posiadania przyłącza przez przedsiębiorstwo wodociągowe jako elementu sieci, stanowiła przedmiot wielu kontrowersji w doktrynie i orzecznictwie, które ostatecznie rozstrzygnęła dopiero uchwała składu siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z 22 czerwca 2017 r. (sygn. akt III SZP 2/16).
Do przedmiotowego orzeczenia wyżej wymienionego Sądu doszło w sytuacji, w której to osoby trzecie po wykonania własnym staraniem i działaniem przyłączenia do sieci kanalizacyjnej, korzystając z usług podmiotu zależnego od gmin zostały obciążone kosztami utrzymania urządzeń wod - kan na odcinku od wybudowanej sieci wewnętrznej do miejsca zespolenia z dotychczasową siecią. Zatem Sąd uznał tak jak to przytoczyła redakcja zbioru orzecznictwa w w/w tezie. Niemniej jednak Sąd ten dodał dodatkową uwagę: „Bez znaczenia jest przy tym argument, że przedsiębiorstwo nie jest właścicielem nieruchomości na której urządzenie zostało wybudowane, gdyż kwestię tę wyraźnie reguluje art. 49 §1 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym „urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa.”
Dalej, co też odnotowano w tezie, że po zespoleniu przyłącza z siecią w funkcjonalną całość, przedsiębiorstwo wodociągowe posiada „odcinek przewodu” które jest już w świetle definicji siecią, to na tym odcinku zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu w wodę, przedsiębiorstwo to musi zapewnić zdolność posiadanych urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych do realizacji dostaw wody w wymaganej ilości i pod odpowiednim ciśnieniem oraz dostaw wody. Zatem utrzymanie, eksploatacja i remonty, w tym także usuwanie awarii tego elementu sieci obciąża przedsiębiorstwo wodociągowe, łącznie z kosztami wykonania tych czynności. W przypadku gdy odbiorca usług sam wybudował ten odcinek urządzeń wod. - kan. na własny koszt, to obowiązek ich utrzymania leży po stronie przedsiębiorstwa wod. - kan., które to urządzenie stało się elementem jego sieci. Zdaniem Sądu orzekającego w tej sprawie „nałożenie na odbiorcę obowiązku sfinansowania kosztów utrzymania eksplantacji i remontów przyłączy, w tym także usunięcia awarii, co miało miejsce w sprawie niniejszej, było sprzeczne z treścią art. 5 ust. 1 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę.” To doprowadziło Sąd do konkluzji, że przedsiębiorstwo
wod. - kan. będąc monopolistą, nakładało na odbiorców obowiązki, które z mocy prawa obciążały to przedsiębiorstwo wod. - kan. To działanie stanowiło nadużycie pozycji dominującej. Niemniej jednak, co też odzwierciedlono w tezie, istnieje, powiedzmy, niejednoznaczność przepisów pozwalająca na wielość interpretacji. W tych okolicznościach, zdaniem Sądu, zapewne nie można mówić o winie, stąd należało uchylić decyzję urzędu antymonopolowego w części dotyczącej płatności i odstąpić od wymierzenia kary

Część III: Pas drogowy - definicja ustawowa

Przyczynek do wyjaśnienia problemów prawnych czy wyjaśnienia ich powstawania w związku z definicjami przyłącza kanalizacyjnego, wodociągowego i sieci oraz kwestią własności urządzeń obcych w pasie drogowym dróg publicznych.

Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 22 czerwca 2017r. III SZP 2/16Legalis nr 1612208
Teza
1. Przyłączem kanalizacyjnym w rozumieniu art. 2 pkt. 5 ustawy z 7.6.2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (tj. Dz.U. z 2017 r. poz. 328) jest przewód łączący wewnętrzną instalację kanalizacyjną zakończoną studzienką w nieruchomości odbiorcy usług z siecią kanalizacyjną, na odcinku od studzienki do sieci kanalizacyjnej.
2. Przyłączem wodociągowym w rozumieniu art. 2 pkt. 6 ustawy z 7.6.2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (tj. Dz.U. z 2017 r., poz. 328) jest przewód łączący sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług na całej swojej długości.”
Przytoczenie tezy uchwały zdaniem autora jest wystarczające dla potrzeb niniejszego opracowania, gdyż stan faktyczny jest analogiczny do tego, który przytoczono w przywołanych wcześniej wyrokach.
Przytoczone w uzasadnieniu uchwały SN poglądy przedstawicieli doktryny i stanowiska sądów, aczkolwiek bardzo liczne nie wnoszą nic nowego do przedstawionych tez, gdyż sumą tych dyskusji jest cytowana wyżej uchwała. Z poglądami doktryny i sądów zapoznać się można w uzasadnieniu wymienionej uchwały w publikowanym orzeczeniu. Merytorycznie mamy ciąg dalszy problemu. Nadal brak precyzji w określeniu sieci rodzi się pytanie: a co się stanie, gdy studzienka znajduje się poza działką odbiorcy usług? Jak wyżej przedstawiono sądy starają się jakoś zaradzić. Stąd odwrócona chronologia przedstawionych w opracowaniu orzeczeń, by wyjaśnić problem-autor podtrzymuję tezę że interpretacja z wyroków opublikowanych w tym opracowaniu jako pierwsza jest najpełniejsza.

Podsumowanie autora

Przytoczone w opracowaniu wyroki, łącznie z uchwałą Sądu Najwyższego, świadczą o tym że problem w powyższej sprawie nie został rozwiązany i to mimo funkcjonowania definicji ustawowych. To właśnie ich brzmienie i interpretacja wywołały dalszy problem.
Istotna jest chronologia tych orzeczeń:
- 22czerwca 2017 (syg. akt 2/16)uchwała Sądu Najwyższego
- 22 listopada 2018 (syg.akt.XVIIAmA 55/16)wyrok Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
- 29 stycznia2020r ( syg. akt VI Sa/Wa1822/19) wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Warszawie
- 5 marca 2020r. ( syg. akt II Sa/Sz 970/18) wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie

Nie jest przypadkiem, że problem dotyczy zarówno sfery działalności administracyjnej, ale istnieje też w zakresie spraw cywilnych czy ochrony konsumentów. Zaopatrzenie w wodę, jak też odprowadzenie ścieków, jest to usługa publiczna, będąca jednym z zadań gmin. Ma miejsce w realnej rzeczywistości, na nieruchomościach należących do różnych podmiotów, gdyż mamy do czynienia z należącymi do przedsiębiorstw sieciami przesyłowymi, które muszą być usytuowane w gruncie. Z kolei odbiorcami tych usług są konsumenci.
Zatem, zagadnienie dotyczy problemów związanych z gospodarką nieruchomościami, w aspekcie lokalizacji przyłączy na gruncie odbiorcy usług, przebiegu sieci wod. - kan. przez nieruchomości należące do innych podmiotów. Poza przepisami dotyczącymi zaopatrzenia w wodę istotne są więc przepisy kodeksu cywilnego:
-art. 46 w związku z art. 140 (definicja nieruchomości w związku z definicją własności)
-art. 47,część składowa
-art. art49,urządzenia nie będące częściami składowymi
-art.51,przynależność i przepisy szczególne
-art. 305 ze znaczkiem1-4, dotyczące służebności przesyłu.

Przedmiotowe sieci przebiegają też przez grunty publiczne. Zatem zagadnienie odnosi się do rozwiązań legislacyjnych związanych z ustawą o gospodarce nieruchomościami, czy - na co wskazano wyżej - działalnością gmin. Znaczna część sieci wod. - kan. przebiega przez drogi publiczne. Stąd konieczność zastosowania regulacji ustawy o drogach publicznych, w części dotyczącej zajęcia pasa drogowego. Stąd też kwestia ta związana jest ze stosowaniem prawa administracyjnego, zarówno materialnego ,jak też procedur administracyjnych.
Nadal i w tej sferze działalności publicznej rodzą się pytania:
-co jest przyłączem, a co siecią (mimo istnienia definicji i orzecznictwa !)
-w którym miejscu jest granica przyłącza i sieci, w związku z tym,
- jaki jest zakres obowiązków i praw:
a/odbiorców usług,
b/ gmin,
c/ przedsiębiorstw dysponujących sieciami wod. - kan.,
d/podmiotów trzecich przez które przebiegają te sieci czy przyłącza,
e/czym są przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjne i jaka jest ich rola jako podmiotów gospodarczych, działających w tak nietypowej dla działalności gospodarczej branży?
Pytania w miarę zagłębienia się w tematykę można mnożyć. Istotą nie jest odpowiedz na nie na tym etapie, ale wypracowanie zasad.
Z treści wyroków wynika, że wszyscy zajmujący w tej sprawie głos mają uwagi do treści aktów prawnych,
m. in w zakresie definicji ustawowych, które stały się źródłem problemów. Mamy zatem do czynienia z różnej treści tezami, co wynika z nieścisłej treści przepisów ustawy o zaopatrzeniu w wodę i innych, składających się na system prawa. Sądy cywilne odnoszą się do strony cywilnej zagadnienia. Mamy więc do czynienia z wyrokami cywilnymi, a sprawy nie do końca są sprawami cywilnymi lecz administracyjnymi. W związku z tymi wyrokami sądów administracyjnymi powstają dodatkowe zagadnienia, np. kwestia zajęć pasa drogowego, w formie decyzji administracyjnych a nie umów służebności przesyłu.
Dla administracji drogowej istotne jest to że:
1. Częścią składową nieruchomości nie są sieci wod. - kan./ewentualnie przyłącza.
2. Częścią składową nie, mogą być zlokalizowane w drodze inne urządzenia liniowe (chyba że jest to instalacja odwadniająca drogę, należąca do właścicieli drogi publicznej).
3.Lokalizacja tych urządzeń w pasie drogowym odbywa się w trybie administracyjnym na podstawie przepisów ustawy o drogach publicznych.
4.Budowa i utrzymanie tych urządzeń należy do podmiotów trzecich. Na marginesie należy zauważyć, co nie dotyczy właścicieli drogi, że na tym tle mogą być spory między gestorami sieci a odbiorcami usług.
5.Podmiot trzeci nie może być właścicielem urządzeń drogowych, w tym drogowej instalacji odwadniającej.
6.Za zajęcie pasa drogowego należy się opłata, a za jej nieuiszczenie jest sankcja.
7. Właściciel urządzenia obcego zlokalizowanego w drodze musi utrzymywać te urządzenia, co oznacza również remonty i dbałość o ich stan-koresponduje to z treścią art.39 ust. 4 ustawy o drogach publicznych. Na marginesie: mogą powstać spory w związku z realizacją pkt 4.
Reasumując:
Zdaniem piszącego te słowa rozstrzygnięć prawnych nie należy podejmować na podstawie odrębnych, zawężonych branżowych, niespójnych z systemem prawa, aktów prawnych, ale w zgodzie z tym systemem, który powinien być jasny i wewnętrznie spójny.
Uwaga ta odnosi się do legislacji i uwzględnia praktykę tworzenia aktów prawnych w oparciu o cele, wąskie/branżowe (daleki jestem od stwierdzenia, że to cele partykularne czy ambicjonalne). W tej chwili tworzy się akty prawne bardzo skomplikowane, nieczytelne i trudne do stosowania. Słowem, psujące prawo. Przykładem pierwszym z brzegu jest proces zmian pod wpływem nazwijmy to innych czynników - art. 39 ust 3 ustawy o drogach publicznych (tj. Dz. U. z 2021r. poz. 1376). Co do zasady przepis ten reguluje tylko proces zajęcia pasa drogowego dróg publicznych. To miał być wyjątek od reguły używania drogi publicznej w celach transportowych –a jest?. Problem jest poważny.


Marzec 2022r.
Ryszard Kulik