Pytanie: Wycinka i wykup drewna
Czy prawidłowym jest, w toku wycinki drzew w pasie drogowym, łączenie w jednej umowie z kontrahentem 2-ch czynności tj. usługi wycięcia drzew i kupna sprzedaży pozyskanego drzewa ?
Podstawę prawną do udzielenia odpowiedzi na to pytanie jest zapis art.44 z dnia 27 sierpnia 2009r.
o finansach publicznych (t.j. Dz. U. z 2021 poz. 305) o treści:
„1. Wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokościach ustalonych w:
1) ustawie budżetowej;
2) uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego;
3) planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych.
2. Jednostki sektora finansów publicznych dokonują wydatków zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków.
3. Wydatki publiczne powinny być dokonywane:
1) w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad:
a) uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów,
b) optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów;
2) w sposób umożliwiający terminową realizację zadań;
3) w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań.
4. Jednostki sektora finansów publicznych zawierają umowy, których przedmiotem są usługi, dostawy lub roboty budowlane, na zasadach określonych w przepisach o zamówieniach publicznych, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej.”
Z przedstawionego tekstu wynika że wydatki budżetowe w odróżnieniu od działalności komercyjnej dokonywane są według określonych zasad. Podobnie jest ze sprzedażą mienia samorządowego .
Aby wyciąć drzewa, poza procedurą administracyjną związaną z zyskaniem zgody należy postępować wg. właśnie określonych wyżej zasad.
Nie jest możliwym łączenie czynności prawnych, cywilnych ( w tym przypadku 2-ch, usługi i kupna-sprzedaży).
Niezależnie od tego, w przypadku podlegania czynności zamówieniom publicznym można się narazić na zarzuty ukrywania czynności-obejścia ustawy o zamówieniach publicznych. Podobnie jest w przypadku działań pod ustawowych w zakresie zamówień publicznych, związanych z wartością transakcji-chodzi o ukrycie innej czynności
Zatem prawidłowy powinien być następujący ciąg czynności ,wycinka drzew- po zyskaniu stosownych pozwoleń-, wycena pozyskanego drewna dokonana przez uprawnioną do tego osobę i jego sprzedaż tak jak zbędnego mienia.
Ciąg działań, tak jak uprzednio zaznaczono ma na celu uniknięcie zarzutów związanych ewentualnym obejściem prawa jak też transparentnością tych czynności.
Stan prawny 11.04.2022r.
Ryszard Kulik
Radca prawny
Opinia w sprawie
Czy prawidłowym byłoby nałożenie przez gminę obowiązku opróżniania przez służby zarządcy drogi koszy na śmieci ustawionych w pasie drogowym?
Podstawą prawną do oceny prawidłowości określonej w pytaniu czynności są zapisy art. 4 ust.2 i art. 5 ust. 4 ustawy z dnia z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t. j. Dz. U. z 2021 poz. 888)
Art.4 ust.1ustala że podstawowym dokumentem w oparciu o który gmina prowadzi gospodarkę śmieciową jest regulamin utrzymania czystości i porządku w gminach. Natomiast ust 2 określa co taki regulamin powinien zawierać.
Rzecz dotyczy terenów w granicach administracyjnych gmin w tym w pkt.1 lit c „nieruchomości służących do użytku publicznego” Tego typu nieruchomości niekoniecznie stanowią własność gmin.
Taki regulamin wprowadzany jest do obrotu prawnego w formie uchwały Rady Gminy. Jest to akt prawny o charakterze lokalnym o charakterze ogólnym, w odróżnieniu np. od decyzji która jest aktem prawnym o charakterze indywidualnym( dotyczącym jednostkowej sprawy rozstrzyganej decyzją/postanowieniem/.
W nawiązaniu do powyższych uwag należy stwierdzić że w ustawie śmieciowej wprowadzony jest zapis art. 5 ust 4 ,(stanowiący wyjątek od zasady określonej w art. 4). Określono w nim że obowiązki utrzymania czystości i porządku na drogach publicznych należą do zarządu drogi, określając ogólnie na czym czynność te mają polegać. Zatem jest to działanie niezależne (autonomiczne ), w odniesieniu do poczynań gminy na której terenie zlokalizowana jest droga publiczna. W tekście przepisu jest mowa o pojemnikach i workach przeznaczonych do zbierania śmieci. Nie muszą to być jednak pojemniki na odpady komunalne związane z gminną gospodarką śmieciową (kosze na śmieci) a odpady związane z użytkowaniem dróg np. pojemniki na pozostałości płynów ropopochodnych, czy pojemniki na sól drogową, czyli związane z funkcjami zarządu drogi określonymi w art. 20 ustawy z 21 marca 1985r., o drogach publicznych (t.j. Dz .U z 2021r, poz.1376
W nawiązaniu do przedstawionych powyżej uwarunkowań prawnych należy stwierdzić co następuje.
1/ Z punktu formalno-prawnego Gmina ani żaden jej przedstawiciel nie może narzucać żadnych obowiązków zarządcy drogi ani tym bardziej egzekwować gminne prawa na terenie będącym pasem drogowym gdyż nie leży to w kompetencji gmin.
W przypadku jakichkolwiek roszczeń właściwa jest droga postępowania administracyjnego w drodze tzw. sporu kompetencyjnego zgodnego z procedurami administracyjnymi. Możliwe jest też roszczenie cywilne( także w odniesieniu do osób fizycznych) związane z ewentualną naprawą szkód – wiąże się to jednak z wykazaniem tzw. interesu prawnego jak też udowodnieniem powstałej szkody
W związku z powyższymi uwagami należy stwierdzić że w dostępnym przez opiniującego orzecznictwie brak jest wyroków sądowych odnoszących się do powyższych kwestii .Są natomiast rozstrzygnięcia nadzorcze Wojewodów, odnoszące się do wad uchwał gmin które uzurpują sobie prawa którymi nie dysponują.
2.W ujęciu faktycznym to zarząd drogi decyduje co się dzieje w pasie drogowym wg .zasad obowiązujących zarząd drogi. Możliwe w tym przypadku jest współdziałanie stron a nie spór kompetencyjny. Zatem możliwym jest np. działanie gmin wykonujących swoje obowiązki w uzgodnieniu z ich właścicielami na określonych wcześniej „nieruchomościach przeznaczonych do użytku publicznego” a nie wysuwanie roszczeń.
Uwaga dodatkowa – w myśl obowiązującego prawa ,zwłaszcza dotyczącego zasad prawnych, istnieje zakaz tzw. domniemania kompetencyjnego a co za tym idzie jest zakaz w tego typu sprawach kompetencyjnych narzucania obowiązków określonych w normach prawa administracyjnego (a takimi jest zarówno ustawa śmieciowa i ustawa o drogach publicznych), w drodze stosowania wykładni rozszerzającej-Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 czerwca 2000r (sygn. akt OTK2000/5/141)
Podsumowując nikt, zarówno osoba prawna jak też fizyczna nie ma prawa nakładać na zarząd drogi nakaz wykonywania czynności nie mającej swojej podstawy w przepisach odnoszących się do dróg publicznych a w przypadku wątpliwości, w tym względzie możliwa jest prawem określona droga przewidziana w drodze prowadzenia tzw. sporu kompetencyjnego.
Stan prawny na dzień 11.04.2022r.
Ryszard Kulik
Radca prawny