Pytanie: „ Spór o wykonanie przejścia dla pieszych w związku z ustawą Prawo energetyczne”

Pytanie:

„ Spór o wykonanie przejścia dla pieszych w związku z ustawą Prawo energetyczne”

„…Proszę o opinię w kwestii wykonania przejścia dla pieszych w ciągu drogi wojewódzkiej, której gmina nie jest zarządcą oraz nie jest zarządzającym ruchem.”
Zgodnie z odpowiedzią zarządcy drogi wojewódzkiej (czysta spychologia), gmina może wykonać projekt zmiany stałej organizacji ruchu i ma wykonać doświetlenie, (czyli ponieść większość kosztów inwestycji).
W mojej opinii zgodnie z ROZPORZĄDZENIEM MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia 23 września 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków zarządzania ruchem na drogach oraz wykonywania nadzoru nad tym zarządzaniem, w szczególności par 4 i par. 11, wykonanie projektu zmiany stałej organizacji ruchu i koszty leżą po stronie zarządcy drogi wojewódzkiej.

Natomiast, zgodnie z Prawem energetycznym zasadniczo, planowanie i finansowanie oświetlenia dróg publicznych znajdujących się na terenie gminy należy do zadań własnych tej gminy.
Z kolei z ustawy o drogach publicznych wynika, że zarząd województwa jest zarządcą dróg wojewódzkich. W art. 20 tej ustawy wymieniono obowiązki zarządcy drogi, przy czym warte jest podkreślenia, że wskazana w tym przepisie lista zadań ma charakter otwarty. I tak do zadań zarządcy drogi należy w szczególności: opracowywanie projektów planów finansowania budowy, przebudowy, remontu, utrzymania i ochrony dróg oraz drogowych obiektów inżynierskich, urządzeń zabezpieczających ruch i innych urządzeń związanych z drogą. Wykonanie przejścia dla pieszych jest przebudową fragmentu drogi.
Art. 20aa ustawy o drogach publicznych pkt 1. zarządca drogi może ponadto planować i wykonywać oświetlenie przejść dla pieszych lub przejazdów dla rowerów na drogach publicznych na terenie zabudowy.
2. Zarządca drogi finansuje prace, o których mowa w ust. 1.

Dodatkowo, zgodnie z § 37 ROZPORZĄDZENIA MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia 24 czerwca 2022 r. w sprawie przepisów techniczno-budowlanych dotyczących dróg publicznych, które stosuje się do projektowania, budowy, przebudowy lub użytkowania dróg publicznych oraz projektowania, budowy lub przebudowy urządzeń obcych sytuowanych w pasach drogowych tych dróg (w tym przypadku wojewódzkiej), należy wykonać oświetlenie miejsc istotnych ze względu na bezpieczeństwo ruchu tj. droga dla pieszych w tunelu lub w innych miejscach istotnych ze względu na bezpieczeństwo ruchu, przejście dla pieszych.
Z dotychczasowego orzecznictwa i interpretacji urzędów kontrolnych np. NIK, wynikało, że gmina realizuje zadania określone w Prawie Energetycznym z wyłączeniem ww. sytuacji tzn. w czasie min. przebudowy drogi i oświetlenia miejsc istotnych ze względu na bezpieczeństwo (z tym, że obowiązywało poprzednie zarządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie, które określało, że zarządca drogi powinien pokryć koszty budowy urządzeń służących do jej oświetlenia, jeżeli wymagają tego względy bezpieczeństwa.
Dodatkowo przekazywane są rożne fundusze zewnętrzne na wykonanie bezpiecznych przejść dla pieszych, z których korzystają co do zasady zarządy dróg a nie gminy w związku z ustawą Prawo energetyczne.

W związku z powyższym pytanie kto zasadniczo powinien zaprojektować i finansować ww. zadanie.
W załączeniu wniosek Rzecznika osób niepełnosprawnych i odpowiedź zarządcy dróg wojewódzkich.”

Odpowiedź:
Przyznam, że w „konsultacjach” rzadko spotyka się zapytanie tak mocno opisane i z taką argumentacją.
Faktycznie przytoczone akty prawne wyczerpują zagadnienie. Pozostaje uporządkowanie tych przepisów, co w dużej mierze autor zapytania wykonał.
Zatem przystąpmy do rzeczy.
Faktycznie, wszystkie przytoczone przez autora pytania przepisy traktują o problemie. Niemniej jednak zważmy na rangę przepisów:
Najważniejsze są akty ustawowe. W związku z ich treścią w obrocie prawnym obowiązują akty wykonawcze np. rangi rozporządzenia ministra.
Wśród aktów ustawowych istnieje podział na przepisy ogólne i szczególne. Przepisy ogólne mówią o zasadzie. Przepisy szczególne dotyczą - określają wąski fragment regulacji ogólnej
i częstokroć stanowią wyjątek od reguły. Zgodnie z zasadą interpretacyjną „przepis szczególny uchyla przepis ogólny”.
W przedstawionym stanie faktycznym mamy do czynienia właśnie z gradacją przepisów.
Pozostaje uporządkować je.
Zatem przepisy ustawowe:
- konkretnie art. 18 ustawy prawo energetyczne i ustawa o drogach publicznych określające obowiązki
zarządcy drogi - art. 19 i 20-ty.
- zostawmy na boku przepisy wykonawcze, podustawowe.
Art. 18 prawa energetycznego reguluje kwestię oświetlenia, drogowego jego przedmiotem jest min. oświetlenie drogi.
Ustawa o drogach publicznych odnosi się do całości zadań służb drogowych na drogach publicznych i dotyczy dróg/pasa drogowego.
Min. art. 20 określa zadania zarządcy drogi w myśl podziału z art.19 ust.2. Do artykułu 20 dodany został art. 20 aa, którego przedmiotem jest „oświetlenie przejść dla pieszych i przejazdów rowerowych”.
Bez wątpienia jest to węższe zagadnienie, gdyż dotyczy nie drogi, a określonego jej fragmentu. Nie odnosi się do całości oświetlenia, a jego fragmentu. Jest to zatem przepis szczególny w stosunku do wymienionych przepisów ogólnych i także rangi ustawowej.
Analizując art. 20 aa należy stwierdzić, co następuje:
1. Przedmiotem jest przejście dla pieszych/przejazd rowerowy,
2. „…zarządca drogi może ponadto planować i wykonywać oświetlenie przejść dla pieszych…”
3. „….na drogach publicznych na terenie zabudowy”
4. „…ust 2 Zarządca drogi finansuje prace o których mowa w ust.1”

Zatem analizując stan faktyczny:
- Rzecz dotyczy drogi wojewódzkiej przebiegającej przez gminę. Zatem zarządcą drogi jest
w tym przypadku organ wykonawczy samorządu województwa (art. 12 ust. 2, pkt 2), reprezentowany przez zarząd drogi (vide art. 21 ust.1 ustawy drogowej).
Miasto X nie są miastem prezydenckim – zatem rzecz nie dotyczy odcinków miejskich dróg publicznych (vide art. 19 ust 5 ustawy drogowej).

Należy zwrócić uwagę, że jest to zadanie wynikające z art. 2aa, dodatkowe jest na drodze rangi wojewódzkiej, podejmowane na zasadach dobrowolności przez jej zarządcę
(vide- „…może…ponadto…”).

Reasumując:

W świetle podstawowych zasad dotyczących zarządzania pasem drogowym,
1/Panem pasa drogowego i odpowiedzialnym za to co się na nim dzieje jest zarząd drogi wojewódzkiej
(art. 20 w zw. z art. 19), sposób wejścia w pas drogowy określają art. 39 in fine (zajęcie pasa drogowego), w trybie administracyjnym lub cywilnie w drodze umowy art. 16. Od tego wyjątków nie ma.
2/ Rzecz dotyczy inwestycji drogowej, związanej z bezpieczeństwem pieszych, mogącej być realizowaną w związku z realizacją wniosku podmiotu trzeciego (rzecznika niepełnosprawnych z miasta Y).
3/ Przedmiotem, i o tym traktuje wniosek, jest budowa przejścia dla pieszych, w miarę możliwości oświetlonego.
4/ Właściwy do jego realizacji jest w miarę posiadanych możliwości (ocenił, że wniosek jest zasadny) zarząd drogi wojewódzkiej, w której ciągu może powstać przedmiotowe przejście. Pechem Gminy jest to, że przekazała wniosek do właściwego zarządcy drogi (art. 19 w zw. z 20).
5/Wybudowanie przejścia leży po stronie zarządu drogi (podstawa prawna jak wyżej- art. 20 pkt 11).
6/ Zarządca drogi winien wykonać przedmiotowe przedsięwzięcie, łącznie z budową oświetlenia, na własny koszt (art.20aa, ust 2).
7/ Zgodnie z art. 18 prawa energetycznego utrzymanie oświetlenia w tym finansowanie, także oświetlenia ewentualnego przejścia, należy do Gminy działającej w tym przypadku nie jako zarządca drogi, a gospodarz terenu.

Uwaga dodatkowa: Zaistniał spór kompetencyjny między organami administracji publicznej, co zostało uregulowane prawnie w kodeksie postępowania administracyjnego (można też się dogadać polubownie).


7 września 2023 r.
Ryszard Kulik