Artykuł 4 - część 1

Art. 4.
Użyte w ustawie określenia oznaczają:

Uwagi ogólne
W szeregu kodyfikacjach całościowych to jest przepisach obejmująco całościowo dane zagadnienie ,z reguły znajduje się artykuł najczęściej tytułowany jako definicje legalne. Oznacza to że użyte w danym tekście aktu prawnego określenia oznaczają dokładnie to co napisano tekście danego przepisu mającego formę definicji i jest obowiązujące w odniesieniu do wszelkich regulacji zawartych w danym akcie prawnym

Jest to używając języka potocznego szkielet terminologiczny wprowadzony do tekstu aktu ustawowego, celem ułatwienia zrozumienia zagadnienia prawnego , zwłaszcza w przypadku kiedy w języku potocznym jak i prawnym może dojść do nie takiego niż chce ustawodawca zrozumienia zagadnienia, zwłaszcza wtedy kiedy zarówno w języku potocznym , technicznym czy prawnym mamy do czynienia ze zwrotami o wieloznacznej treści(obejmujących wiele znaczeń) Przykładowo pojęcie „droga” może oznaczać szlak przeznaczony do poruszania się pociągów ,statków czy samolotów a niekoniecznie pojazdów kołowych czy szlak dla pieszych. Drogą jest też dukt leśny przeznaczony dla ruchu pieszych czy pojazdów, ale nie obejmuje on zakresem przedmiotowym dróg objętych ustawą o drogach publicznych. Stąd też aby doprecyzować treść zagadnień i aby uniknąć zagrożenia związanego z nieostrym ,o wielu znaczeniach, pojmowaniu danego słowa ,ustawodawca zdecydował się na umieszczanie w tego typu regulacjach swoistego słownika wyrażeń zawartych w danym tekście prawnym.
Nie inaczej jest w ustawie o drogach publicznych, ściślej rzecz biorąc w art.4 tej ustawy. Ustawa drogowa jest elementem systemu prawa na co wskazano we wstępie. Stąd też przenika się z innymi regulacjami porządkującymi życie społeczne. Istotą jest zrozumienie zwrotów językowych, tych o wielu znaczeniach, zawartych w przepisach prawnych. Dlatego też rozumienie zagadnień ,nazwijmy je branżowymi czy „resortowych” ,pomocnych w regulacji danego problemu okazuje się być koniecznym. Słownik języka polskiego nie jest wystarczający. Z związku z wyjątkowością zarówno przedmiotową czy podmiotową regulacji drogowej, niewystarczające są zapisy zawarte w innych regulacjach mających charakter ogólny. Przykładowo w kodeksie cywilnym, przeniesienie własności obejmuje wszystkie przedmioty i podmioty.
W ustawie drogowej brak jest tak określonego zakresu przedmiotowego ,dotyczy on dróg i to ściśle rzecz ujmując publicznych, będących własnością Skarbu Państwa albo samorządów. To wiąże się też z odmiennymi regulacjami dotyczącymi tych przedmiotów

Bywa że owe nazwijmy je resortowe zagadnienia czy branżowe terminy przenikają się ,gdyż zagadnienia są pokrewne. W gruncie rzeczy nie ma zagadnień resortowych a są regulacje prawne składające się na system prawa .Różnica tkwi w innym podejściu do danego problemu prawnego a nie w wykluczaniu i wywyższaniu na skutek działania (bywa i ambicji ludzi) jednych rozwiązań przeciwko innym. Ilustracją jest choćby pozytywna, uzupełniająca się, relacja między rozwiązaniami dotyczącymi tych samych przedmiotów regulacji tj. dróg publicznych.
Praktyczny przykład to przenikanie się ustawy prawo budowlane z ustawą o drogach publicznych czy ustawy prawo o ruchu drogowym(kodeksem drogowym).Prawo budowlane obejmuje swoją regulacją cały proces budowlany sensu largo a więc nie tylko budowę ale i utrzymanie. Uszczegółowienie w odniesieniu do dróg publicznych następuje właśnie w ustawie o drogach publicznych. I właśnie w prawie budowlanym znajdują się tzw. delegacje prawne dotyczące warunków technicznych jakim powinny odpowiadać obiekty kubaturowe jak i liniowe, w tym przypadku w ustawie o drogach publicznych , drogi z przydomkiem publiczne.
Np.: wydane na podstawie art. 7 ust 2 pkt2 prawa budowlanego rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia2 marca 1999r.w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie(t.j.Dz.U.z 29stycznia 1016r poz124)
Przykładem negatywnego oddziaływania jest owe resortowe podnoszenie rangi jednych regulacji, ponad inne wynikające z ustalonych priorytetów związanych z celami regulacji prawnych czy wręcz nadmiernych ułatwień, dla realizacji celów branżowych, kosztem spójności systemu prawa ,np. art. 39 ustawy drogowej. Z chwilą wejścia w życie ustawy w 1985r.cytowany przepis rozrósł się bardzo i stanowił wyjątek (jeden) od reguły zawartej w ustępie 1,to jest zakazu niezgodnego z prawem –niezgodnego z ustawą drogową-użytkowania dróg o rozmiarze kilku akapitów. Obecnie po kilkunastu nowelizacjach przepis rozrósł się znacznie (3 strony!!!).Nie to jest jednak najważniejsze, stopień jego skomplikowania poczynając od formalnego ( znaczna liczba punktów liter itp. znaków oznaczających tekst) na materialnym skomplikowaniu kończąc jest znaczny, utrudniający i to w znacznym stopniu, jego stosowanie.
Reasumując ,w systemie prawa co do zasady mamy do czynienia z przepisami ogólnymi i zawartymi w nim, w miarę potrzeby definicjami, np. prawo budowlane. W przypadku zaistnienia potrzeby tworzy się akt prawny o charakterze szczególnym, doprecyzujący przepisy ogólne lub ustanawiający wyjątki od reguły ,w miarę potrzebny, z dodatkową własną terminologią (w formie dodatkowego słownika)np. ustawa o drogach publicznych. Hierarchia ważności opiera się o zasadę „przepis szczególny uchyla przepis ogólny. W przypadku dodatkowego konfliktu regulacji, wiążące jest orzecznictwo sądów, gdzie w ostateczności mogą mieć zastosowanie –pomocniczo-terminy zawarte w ogólnie obowiązujących słownikach.

1)pas drogowy-wydzielony liniami granicznymi grunt wraz z przestrzenią nad i pod jego powierzchnią, w którym są zlokalizowane droga oraz obiekty budowlane i urządzenia techniczne związane z prowadzeniem, zabezpieczeniem i obsługą ruchu, a także urządzenia związane z potrzebami zarządzania drogą.

Określenie to ma istotne znaczenie dla treści całej ustawy gdyż określa przedmiot w znaczeniu rzeczy w ujęciu cywilistycznym-vide uwagi do art2a-która jest nieruchomością gruntową wydzieloną liniami granicznymi na którym zlokalizowana jest droga i inne urządzenia służące realizacji celu określonego w art. 1 ustawy. Władztwo nad tym terenem sprawuje Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego-vide art2.Obejmuje ono kontrolę w ujęciu cywilistycznym także wzwyż jak i w dół w granicach technicznych możliwości działania właściciela drogi/podmiotu działającego w jego imieniu/.
Na marginesie pojęcie skrajni drogowej znane z przepisów technicznych dotyczących dróg nie ma w tym przypadku znaczenia gdyż wiąże się ono z granicami technicznymi obiektów zlokalizowanych w pasie drogowym możliwymi do przekroczenia a nie możliwościami fizycznymi kontroli nad pasem drogowym (np. wiadukt w ciągu drogi)
Zakres władzy w/w właścicieli nad ową nieruchomością co do zasady tożsamy jest z zapisami kodeksu cywilnego z ograniczeniami wynikającymi z celu regulacji, opisanym w art1 w szczególności opisanymi w ustawie o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z2021 poz1899)oraz w niniejszej ustawie.
Nieruchomość ta wraz z obiektami i urządzeniami w niej zlokalizowanymi podlega szczególnej ochronie prawnej nie tylko w związku z ochroną własności ale także w związku z realizacją celu publicznego objętego niniejszą ustawą. Stąd też odrębny rozdział w ustawie poświęcony zasadom zarządzania w pasie drogowym/rozdział 4/.
Istotne znaczenie ma określenie obiektów i urządzeń zlokalizowanych w pasie drogowym .Takiego konkretnego określenia w obowiązującej regulacji brak, poza ogólnym stwierdzeniem „..w którym są zlokalizowane droga oraz obiekty budowlane i urządzenia techniczne związane z prowadzeniem, zabezpieczeniem i obsługą ruchu a także urządzenia związane z potrzebami zarządzania drogą” Posiłkowo ma w tym przypadku zastosowanie orzecznictwo sądowe, przywołane w materiałach związanych z niniejszym opracowaniem a także w związku z komentarzem do art. 2a. Inne urządzenia nie związane z tym wymogiem są obiektami obcymi w pasie drogowym ich umieszczanie w pasie drogowym jest możliwe ale za zgodą właściciela/podmiotu działającego w jego imieniu.
Istotne jest aby wskazać ze kwestia udostępnienia pasa drogowego jest odrębnie uregulowana niż ma to miejsc w kodeksie cywilnym W tym przypadku obowiązują odrębne zasady opisane w rozdziale czwartym ustawy - -vide art39 ust 3 in fine.
W pasie drogowym brak jest możliwości ustanowienia jakiejkolwiek służebności znanej kodeksowi cywilnemu, w tym też służebności przesyłu (temat omówiony w art2a)
Także poza wyjątkami określonymi w art. 22 ust2 teren ten nie może być przedmiotem dzierżawy ,najmu ,czy użyczenia.

2) droga- budowlę wraz z drogowymi obiektami inżynierskimi, urządzeniami oraz instalacjami, stanowiącą całość techniczno –użytkową, przeznaczoną do prowadzenia ruchu drogowego, zlokalizowaną w pasie drogowym

Droga jest budowlą. Jest zlokalizowana na gruncie(w pasie drogowym) nie jest budynkiem lub częścią takiego budynku. Jest budowlą liniową i najistotniejszą częścią pasa drogowego, przeznaczoną do realizacji celu określonego w art. 1.
Nie jest to jednorodna budowla gdyż podlega wymogom technicznym opisanym w rozporządzeniu Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia2 marca 1999r.w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie(t. j. Dz. U. z 29stycznia 1016r poz124 ,który jest przepisem wykonawczym do ustawy prawo budowlane, a wyposażona w urządzenia określone w rozporządzeniu z31 lipca 2002r Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie znaków i sygnałów drogowych (t.j. z 2019r poz. 2310),który jest przepisem wykonawczym do ustawy prawo o ruchu drogowym, razem stanowią całość techniczno –użytkową
Zatem można zaryzykować twierdzenie że inne urządzenia nie wymienione w tych regulacjach są urządzeniami obcymi w pasie drogowym

3)ulica-drogę na terenie zabudowy lub przeznaczonym do zabudowy zgodnie z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, w której ciągu może być zlokalizowane torowisko tramwajowe

Jest to obiekt będący drogą, tyle że usytuowany w terenie zurbanizowanym lub mającym być zurbanizowanym. Jego wyróżnikiem jest sąsiedztwo obiektów charakterystycznych dla zabudowy miejskiej wraz infrastrukturą, w tym z możliwością usytuowania torowiska tramwajowego .Cechą charakterystyczną jest większe nasycenie obiektami infrastruktury drogowej a także urządzeniami infrastruktury nie drogowej na co wymagane jest zyskanie co do zasady zezwolenia na zajęcie pasa drogowego. W praktyce oznacza to konieczność ścisłego i częstszego stosowania zasad opisanych w rozdziale czwartym ustawy.
Ulica co do zasady ma nazwę własną. Jej nadawanie nie jest elementem zarządzania pasem drogowym i stanowi odrębna kwestię nie podlegającą kompetencji zarządcy dróg tj organu działającego imieniu właściciela drogi-vide art19 ust1 ustawy

4)torowisko tramwajowe-część ulicy między skrajnymi szynami wraz zewnętrznymi pasami bezpieczeństwa o szerokości 0,5 m każdy.

Zatem torowisko tramwajowe jest częścią infrastruktury drogowej przeznaczoną do ruchu tramwajów. Bywa że torowisko tak jest wpisane w jezdnię, tak że korzystają z takiego odcinka drogi zarówno pojazdy kołowe jak i owe tramwaje. Bywa że takie torowisko jest wyodrębnionym elementem drogi przeznaczonym tylko do poruszania się tramwajów. Zarządzanie torowiskiem leży po stronie „podmiotu zarządzającego torowiskiem tramwajowym ”-vide art28a ust1ustawy. W obydwu przypadkach konieczna jest współpraca tych podmiotów, co określa zapis art. 28a ust2 ustawy. Torowisko jest zgodne z definicją ustawową , a trakcja tramwajowa - niekoniecznie? Wniosek jest taki że infrastruktura ta przeznaczona jest do… tramwajów konnych czy spalinowych ( są takie?) A tramwaje będące pojazdami komunikacji publicznej? W tym przypadku wchodzimy w sferę problematyki przewozów co wymaga odrębnej analizy.

5)jezdnia -cześć drogi przeznaczona do ruchu pojazdów
6)chodnik-część drogi przeznaczona do ruchu pieszych

Jest to część drogi przeznaczona do ruchu pieszych ale też bywa że z wydzielona na ścieżką rowerową, jak też częściowo wydzielona do parkowania pojazdów czy też na której części dopuszczono parkowanie pojazdów.

7)korona drogi-jezdnie z poboczami, pasami awaryjnego postoju lub pasami przeznaczonymi do ruchu pieszych, zatokami autobusowymi lub postojowymi, a przy drogach dwujezdniowych – również z pasami dzielącymi jezdnie
8)zjazd – połączenie drogi publicznej z nieruchomością położoną przy drodze, stanowiące bezpośrednie miejsce dostępu do drogi publicznej w rozumieniu przepisów o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

Dostęp i sąsiedztwo to nie są synonimy. Jest to istotne w przypadku analizy definicji zjazdu. Wymieniony zjazd oznacza miejsce dostępu z innej nieruchomości na drogę publiczną. Zjazd nie jest częścią drogi publicznej a obowiązek/prawo/jego wybudowania leży po stronie właściciela nieruchomości sąsiedniej a nie podmiotu legitymującego się prawem do dysponowania nieruchomością na podstawie umów zobowiązaniowych ,w drodze procedury określonej w art. 29 ustawy.
Zjazdy dzielą się na publiczne i indywidualne w zależności od celów w jakich mają służyć, odpowiednio do nieruchomości użytkowanych w celach indywidualnych w odróżnieniu od dostępu do nieruchomości w celu prowadzenia działalności publicznej lub gospodarczej. Konsekwencją są uwarunkowania techniczne określone w rozporządzeniu Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z w sprawie warunków technicznych jakim winny odpowiadać publiczne i ich usytuowanie (t. j. Dz. U. z 20216 poz124 z p. zm.)

Styczeń 2022 C.D.N.