Art. 20 - Obowiązki Zarządcy drogi
2) opracowywanie projektów planów finansowania budowy, przebudowy, remontu, utrzymania i ochrony dróg oraz drogowych obiektów inżynierskich;
3) pełnienie funkcji inwestora
Organ administracji rządowej (Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad) - w przypadku dróg krajowych, jak też organy wykonawcze samorządu terytorialnego (odpowiednio – województwa, powiatu, gminy) zwane w terminologii ustawy, zarządcami dróg, wypełniają bezpośrednio zadania związane z wykonywaniem obowiązków określanych jako zarządu - administracyjnego jak też i cywilnego - w pasach drogowych, dróg publicznych, o czym była już mowa przy okazji omawiania części wstępnej, odnoszącej się do komentarza do art. 20. W tym stanie rzeczy, celem wyjaśnienia zagadnienia, nieuchronne są powroty do poprzednich wątków, celem spojrzenia na zagadnienie z innej strony, za co przepraszam, ale jest to gwoli wyjaśnienia istoty rzeczy, nieuniknione.
Zatem, powtarzając się, mamy do czynienia z systemem prawnym, uściślając - wszystkimi regulacjami prawnymi dotyczącymi całokształtu funkcjonowania Państwa, w zakresie prawa administracyjnego, cywilnego, a w dalszej kolejności (co tyczy głównie użytkowników dróg), prawa karnego. W zakresie podmiotowym, elementem tej całości są organy zarządzające drogami publicznymi - będące jednostkami wykonawczymi obu rodzajów administracji, zwane w terminologii prawnej, z uwagi na brak osobowości prawnej (w odróżnieniu od osób prawnych, czy fizycznych określonych w kodeksie cywilnym), „ ułomnymi osobami prawnymi”. Jak wyżej wspomniano, są to, co do zasady organy administracji rządowej oraz samorządowej.
Co do zasady, gdyż w przypadku dopuszczalnych w systemie ustawowych wyjątków, co określono w art. 13a
pkt 2 - 5 ustawy, w odniesieniu do autostrad i dróg ekspresowych są to osoby prawne. Ich zakres działań określają ustawy tam przywołane – o autostradach płatnych, o partnerstwie publiczno - prawnym,
o drogowych spółkach specjalnego przeznaczenia, o koncesji na roboty budowlane lub usługi.
W przypadku samorządu terytorialnego, wprowadzono do obrotu prawnego - na bazie art. 21, ust.1 ustawy
– wyspecjalizowane jednostki organizacyjne, zajmujące się wyłącznie drogami publicznymi, co określa się mianem zarządów dróg (nie zarządców dróg).
W zakresie przedmiotowym, zadania zarządców lub zarządów dróg określono w art. 19 ust. 1, przy okazji określenia kim jest zarządca drogi. Chodzi o planowanie, budowę, przebudowę remont, utrzymanie i ochronę dróg . Doprecyzowanie tego katalogu jest przedmiotem regulacji właśnie w art. 20.
Odnosi się on zarówno do administracji rządowej, jak też samorządowej, a więc do owych ułomnych osób prawnych będących co do zasady podmiotami prawa administracyjnego. Zatem dopuszczony do działań w pasie drogowym podmiot cywilny, może wykonywać działania o charakterze cywilnym lub faktycznym.
Przytoczone na wstępie 3 punkty z katalogu zawartego w art. 20 pkt 1-3 potraktowano łącznie, z tej przyczyny,
że odnoszą się one do działań inwestycyjnych zarządców dróg i podmiotów cywilnych, w zakresie umożliwiającym tym podmiotom działanie w oparciu o wymienione w art. 13a przepisy szczególne lub poprzez działanie ustawy prawo zamówień publicznych, jako jednostki wykonawcze.
W omawianym zakresie działania zarządcy lub działającego na jego zlecenie podmiotu cywilnego, wykonywane są w oparciu o regulujące daną problematykę przepisy rangi ustawowej, jak też wykonawcze np.: z zakresu planowania, czy zyskania różnego rodzaju pozwoleń w toku realizacji procesu budowlanego.
Oczywiście działania administracji drogowej lub działania w oparciu o zlecone działania podmiotów cywilnych, jako że jest to realizacja celu publicznego, wymaga transparentności w ramach funkcjonowania administracji publicznej, jak też w odniesieniu do wszystkich zainteresowanych, w oparciu o ustawę o dostępie do informacji publicznej.
Kontynuując, wymienione punkty, zarówno w odniesieniu do przygotowania inwestycji i jej realizacji, wymagają stosowania przepisów ogólnych, odnoszących się do zagadnień przedmiotowych, których nie obejmuje ustawa o drogach publicznych. Wspomniano już o ustawie prawo zamówień publicznych, a jak też głównie chodzi ustawę prawo budowlane, (na którego podstawie też obowiązują akty prawne stanowiące uzupełnienie m.in. ustawy drogowej – np. art.7 ust.2 i ust.3 pkt 2, stanowiące podstawę do wprowadzenia do obrotu prawnego rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 24 czerwca 2022 r. w sprawie przepisów techniczno-budowlanych dotyczących dróg publicznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1518), czy kodeks cywilny, w szczególności w zakresie umów cywilnych związanych z procesem inwestycyjnym (np.: umowy o dzieło, np.: w zakresie projektowania, czy o roboty budowlane.
Przy okazji uwaga, podmioty cywilne (te mające osobowość oprawną) i osoby fizyczne, nie mają uprawnień
do wydawania decyzji administracyjnych – rzecz istotna w związku z eksploatacją np.: autostrad na podstawie ustawy o autostradach płatnych i Krajowym Funduszu Drogowym.
4) utrzymanie części drogi, urządzeń drogi, budowli ziemnych, drogowych obiektów inżynierskich, znaków drogowych, sygnałów drogowych i urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego, z wyjątkiem części pasa drogowego, o których mowa w art. 20f pkt 2.
Wymieniony wyżej punkt można opisać „rzeczowo” beznamiętnie lub emocjonalnie, a rzecz dotyczy w gruncie rzeczy odpowiedzialności zarządcy drogi za jego działania, choć tekst przepisu nie mówi o tym, a jedynie o zakresie obowiązków zarządcy /zarządu drogi. Na tym przykładzie, jak w soczewce widać, że niekiedy w procesie stosowania prawa praktyka rozmija się z teorią.
Analizując ten przepis dosłownie, stwierdzić należy, że do obowiązków zarządcy drogi należy utrzymanie poszczególnych części składowych dróg, które zostały wymienione, aczkolwiek bardzo nieprecyzyjnie. Według przepisu czytanego wprost, chodzi o utrzymanie części drogi (jakiej części? - pytanie autora) oraz enumeratywnie wymienione części składowe – w sumie sześć z wyjątkiem urządzeń określonych w art. 20f pkt 2 (rzecz dotyczy dróg gminnych, w zakresie nieodpłatnego udostępniania tej jednostce „na jej wniosek część i pasa drogowego w celu budowy, przebudowy i remontu wiat przystankowych lub innych urządzeń służących do obsługi podróżnych (jakich - pytanie autora). Wracając do wcześniejszego zapisu, nie ma tekstu , który czyni katalog tych urządzeń otwartym, np. i innych elementów/urządzeń drogi. Gdzie zatem są np. znaki poziome, oświetlenie uliczne, i itp.? Problem robi się bardziej skomplikowany w przypadku dróg zlokalizowanych w miastach. A przecież w praktyce w stosunku do zapisów prawa administracyjnego obowiązuje zakaz interpretacji rozszerzającej!
Drogi publiczne zostały wybudowane w określonym celu, co ujęto w art.1. Najkrócej rzecz ujmując sprawnego, wygodnego i bezpiecznego przemieszczania się i przewożenia ładunków. Zatem drogi są użytkowane, bywa że nieprawidłowo (np. przejazdy ponadnormatywne). Do tego warunki klimatyczne, które bywają zmienne.
W naszych warunkach klimatycznych mamy do czynienia z częstym przekraczaniem granicy zero stopni. Praw fizyki się nie obejdzie, chyba że są do dyspozycji odpowiednie środki finansowe umożliwiające wybudowanie dróg pod dachem i do tego ogrzewanych. To raczej niemożliwe, ale i wtedy powstałyby poza pogodą inne problemy eksploatacyjne.
Właśnie prawidłowa eksploatacja /utrzymanie dróg jest zadaniem, które nałożył ustawodawca na służby drogowe, m.in. w cytowanym zapisie.
Zapisy dotyczące tego obowiązku, ujęte są zresztą w całej ustawie, w formie mniej lub bardziej ogólnej, przy czym kwintesencję tych obowiązków zawarto właśnie w art.20 pkt 4. Tematy związane z utrzymaniem dróg zawarte są też w innych aktach prawnych. W szczególności tego typu zapisy znajdują się w ustawie z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U z 2023 r. poz1469, 1852), zwanej potocznie ustawą śmieciową.
Przywołana ustawa odnosi się do właścicieli gruntów na terenie gmin w całym kraju. Nie w da się ukryć, że Skarb Państwa i samorządy są właścicielami gruntów położonych w pasach drogowych (vide art. 2a ustawy drogowej). Stąd też zachodzi zbieżność interesów (bywa i rozbieżność) w zakresie gospodarowania gruntami między gminami, a zarządami dróg. Wszak, siłą rzeczy, jednostki sprawujące zwierzchność nad zarządcami dróg są też posesjonatami.
Przechodząc do szczegółów, zwróćmy uwagę na art. 5 ust. 1, pkt 4 ustawy śmieciowej: (stanowi część rozdziału o nazwie „obowiązki właścicieli nieruchomości”.
„Właściciele nieruchomości zapewniają utrzymanie czystości i porządku poprzez… 4) uprzątnięcie błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z dróg dla pieszych położonych wzdłuż nieruchomości, przy czym za taką drogę uznaje się wydzieloną część drogi publicznej przeznaczoną do ruchu pieszych, położoną bezpośrednio przy granicy nieruchomości;
Dalej są zapisy odnoszące się bezpośrednio do administracji drogowej.
Art. 5 ust 4. stanowi: „Obowiązki utrzymania czystości i porządku na drogach publicznych należą do zarządu drogi.
Do obowiązków zarządu drogi należy także… CDN.
Stan prawny na 1 stycznia 2024 r.